A recuperação do passado e a escrita da história: os significados históricos do ms. 9-4769 de la Biblioteca de la Real Academia de la Historia de Madrid (c. 1535-1553/1554).

  • Luciano José Vianna Professor Adjunto de História Medieval na Universidade de Pernambuco/campus Petrolina. Professor permanente do Programa de Pós-Graduação em Formação de Professores e Práticas Interdisciplinares (PPGFPPI) da Universidade de Pernambuco/campus Petrolina. Doutor em Cultures en contacte a la Mediterrània pela Universitat Autònoma de Barcelona (UAB). Pós-Doutor em História pela Universidade Federal de Sergipe(UFS). Membro do Institut d’Estudis Medievals (UAB-IEM). Coordenador do Spatio Serti – Grupo de Estudos e Pesquisa em Medievalística (UPE/campus Petrolina). http://orcid.org/0000-0001-7355-7609
Palavras-chave: Rei Jaime I de Aragão, Livro dos Feitos, Significado histórico

Resumo

Neste artigo, analisamos um dos manuscritos da tradição textual do Livro dos Feitos, ou seja, o ms. 9-4769 da Biblioteca de la Real Academia de la Historia de Madrid, o qual apresenta a vida do rei Jaime I de Aragão (1208-1276). Realizamos uma análise do objeto tentando determinar o seu significado histórico, pois o mesmo não apresenta informações sobre o seu lugar, data e autoria de composição. Para isso, utilizamos os estudos de Soldevila, Chenu, Teeuwen, Aurell, Chartier, Bruguera, Briquet e Gumbert. Concluímos que, de acordo com suas características textuais, paleográficas e codicológicas, o manuscrito foi composto em dois momentos.

Downloads

Não há dados estatísticos.

Biografia do Autor

Luciano José Vianna, Professor Adjunto de História Medieval na Universidade de Pernambuco/campus Petrolina. Professor permanente do Programa de Pós-Graduação em Formação de Professores e Práticas Interdisciplinares (PPGFPPI) da Universidade de Pernambuco/campus Petrolina. Doutor em Cultures en contacte a la Mediterrània pela Universitat Autònoma de Barcelona (UAB). Pós-Doutor em História pela Universidade Federal de Sergipe(UFS). Membro do Institut d’Estudis Medievals (UAB-IEM). Coordenador do Spatio Serti – Grupo de Estudos e Pesquisa em Medievalística (UPE/campus Petrolina).

Este artigo trata-se de um dos capítulos de nossa tese de doutorado “Text i context: el significat històric de la tradició textual del Llibre dels Fets (1343-1557)”, premiada em 2016 com o Premio Extraordinario de Doctorado concedido pela Universitat Autònoma de Barcelona. Nossa tese de doutorado fora realizada entre os anos de 2009 e 2014 através de uma bolsa da Agència de Gestió d'Ajuts Universitaris i de Recerca (AGAUR) do Governo da Catalunha. Professor Adjunto de História Medieval na Universidade de Pernambuco/campus Petrolina. Professor permanente do Programa de Pós-Graduação em Formação de Professores e Práticas Interdisciplinares (PPGFPPI) da Universidade de Pernambuco/campus Petrolina. Doutor em Cultures en contacte a la Mediterrània pela Universitat Autònoma de Barcelona (UAB). Pós-Doutor em História pela Universidade Federal de Sergipe (UFS). Membro do Institut d’Estudis Medievals (UAB-IEM). Coordenador do Spatio Serti – Grupo de Estudos e Pesquisa em Medievalística (UPE/campus Petrolina).

Referências

Fontes (manuscritas, impressas e editadas)

ANDRÉ DE UZTARROZ, Juan Francisco i DORMER, Diego Josef. Progresos de la Historia en el reyno de Aragón y elogios de Geronimo Zurita su primer coronista. En Zaragoza, por los herederos de Diego Dormer, 1680.

ARÉVALO, Juan Sedeño de. Summa de varones illustres, en la qual se contienen muchas sentencias y grandes hazañas y cosas memorables de dozientos y veynte y quatro famosos emperadores, reyes y capitanes, que ha hauido de todas las naciones, desde el principio del mundo hasta nuestros tiempos. En Toledo: en la oficina de Juan Rodríguez, 1590.

BOFARULL Y SANS, D. Francisco de. Predilección del emperador Carlos V por los catalanes. Memoria documentada leída en la Academia de Buenas Letras en la sesión de 16 de febrero de 1894 por D. Francisco de Bofarull y Sans. Barcelona: Establecimiento tipográfico de Jaime Jepus, 1895, p. 18 (Documento 8).

CALÇA, Francesc. De Catalonia liber primus. Barcinone : Ex typographia Iacobi Cendrat, 1588.

Carlos V a Lope de Soria (Palencia, 29 de septiembre de 1534). In: Corpus documental de Carlos V. Edición crítica dirigida, prologada y anotada por Manuel Fernández Álvarez. Vol. I (1516-1539). Salamanca: Gráficas Europa, 1975, p. 410 (Documento CLXVII).

Carta de la Emperatriz al Arzobispo de Toledo. 5 de agosto de 1532. In: Colección de documentos inéditos para la historia de España. Por Don Martín Fernández Navarrete; Don Miguel Salvà; Don Pedro Sainz de Baranda. Vol. I. Madrid: Imprenta de la viuda de Calero, 1842, p. 149-150.

Carta de la Emperatriz al Arzobispo de Toledo. 20 de diciembre de 1529. In: Colección de documentos inéditos para la historia de España. Por Don Martín Fernández Navarrete; Don Miguel Salvà; Don Pedro Sainz de Baranda. Vol. I. Madrid: Imprenta de la viuda de Calero, 1842, p. 140-143.

Carta del Emperador Carlos V a todas las ciudades del reino, su fecha en Barcelona a 9 de mayo de 1535, participando como había resuelto embarcarse en la armada que se juntó en dicha ciudad para la jornada de Túnez. In: Colección de documentos inéditos para la historia de España. Por Don Martín Fernández Navarrete; Don Miguel Salvà; Don Pedro Sainz de Baranda. Vol. I. Madrid: Imprenta de la viuda de Calero, 1842, p. 154-160.

COLMENARES, Diego de. Historia de la insigne ciudad de Segovia y compendio de las historias de Castilla. Segovia: Academia de historia y arte de San Quirce, 1969-1974.

Constituciones de Cataluña. Del ofici de Cronista, Vol. 3º, fol. 25 col 2ª. Apud GENÍS I MAS, Daniel. La “Historia de Cataluña” de Rafael de Cervera. Vol. I. Tesi Doctoral. Universitat de Girona. Institut de Llengua i Cultura Catalanes, 2012, p. 29.

Copia de otra que escribió el Rey á los Diputados antes de partir para África durante su estancia en Barcelona con objeto de preparar la expedición. – Barcelona, 9 de mayo de 1535. In: BOFARULL Y SANS, D. Francisco de. Predilección del emperador Carlos V por los catalanes. Memoria documentada leída en la Academia de Buenas Letras en la sesión de 16 de febrero de 1894 por D. Francisco de Bofarull y Sans. Barcelona: Establecimiento tipográfico de Jaime Jepus, 1895, p. 74-75 (Documento 88).

DESPUIG, Cristòfol. Los col·loquis de la insigne ciutat de Tortosa. A cura de Joan Tres. Barcelona: Curial, 1996.

DIAGO, Francesc. Historia de los victoriosísimos antiguos condes de Barcelona. Barcelona: S. de Cormellas, 1603.

GIRÓN, Pedro. Crónica del emperador Carlos V. Edición de Juan Sánchez Montes. Prólogo de Peter Rassow. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas/Escuela de Historia Moderna, 1964.

IVARRA, Martí de. La [e]pistola al spectable senyor Don Galceran de Cardona letra de Martí de Ivarra tramesa en las corts de Montsó. In: PERE TOMIC. Histories e conquestes dels reys d’Aragó e comtes de Catalunya. Textos Medievales 29. Indices por Juan Sáez Rico. Reimpressión facsímil de la de 1534. València: Anubar, 1970, p. 8-9.

Llibre dels Fets del Rei En Jaume. 2 vols. (A cura de Jordi Bruguera). Barcelona: Barcino, 1991.

LLUÍS VIVES, Juan. De concordia et discordia in humano genere = sobre la concordia y la discordia en el género humano; De pacificatione = sobre la pacificación; Quam misera esset vita christianorum sub turca = Cuán desgraciada sería la vida de los cristianos bajo los turcos. Introducció de Valerio del Nero. València: Ajuntament de València, 1997.

MEDINA, Pedro de. Libro de las grandezas y cosas memorables de España. Valéncia: Editores de Facsímiles Vicent Garcia, 2011.

Ms. 9-4769 da Biblioteca de la Real Academia de la Historia de Madrid. Disponível em: http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/chronica-del-rey-don-jayme-de-aragon-manuscrit--0/html/01e157b4-82b2-11df-acc7-002185ce6064_76.html Acesso em: 11 mai. 2019.

Obispo de Badajoz a Carlos V (Valladolid, 12 de diciembre de 1526). In: Corpus documental de Carlos V. Edición crítica dirigida, prologada y anotada por Manuel Fernández Álvarez. Vol. I (1516-1539). Salamanca: Gráficas Europa, 1975, p. 120 (Documento XXV).

OCAMPO, Florián de. Los cinco libros primeros de la Crónica General de España. Edición Facsímil. Madrid: Secretaría General del Senado, 1997.

PUJADES, Jeroni. Crónica Universal del principado de Cataluña. A cura d’Eulàlia Miralles i Jori. Barcelona: Ajuntament de Barcelona/Arxiu Històric de la Ciutat, 2003.

Toma de Túnez. – Alcazava de Túnez, 25 de julio de 1535. In: BOFARULL Y SANS, D. Francisco de. Predilección del emperador Carlos V por los catalanes. Memoria documentada leída en la Academia de Buenas Letras en la sesión de 16 de febrero de 1894 por D. Francisco de Bofarull y Sans. Barcelona: Establecimiento tipográfico de Jaime Jepus, 1895, p. 23-24 (Documento 15).

VILADAMOR, Antoni. Història General de Catalunya. Edició crítica d’Eulàlia Miralles. Pròleg d’Eulàlia Duran. Barcelona: Fundació Noguera, 2007.

Bibliografia

ÁLVAREZ, Manuel Fernández. Carlos V, el César y el hombre. Madrid: Espasa Calpe, 2001.

ARNALL i JUAN, M. Josepa. El llibre manuscrit. Barcelona: Edicions Universitat de Barcelona, 2002.

ASSMANN, Jan. Collective Memory and Cultural Identity. New German Critique, 65, 125-133, 1995.

AURELL, Jaume. La historiografía medieval. Entre la historia y la literatura. València: Publicacions Universitat de València, 2016.

AURELL, Jaume. La historiografía medieval: siglos IX-XV. In: Comprender el pasado. Una historia de la escritura y el pensamiento histórico (Aurell, Jaume; Balmaceda, Catalina; Burke, Peter; Soza, Felipe). Madrid: Ediciones Akal, 2013, p. 95-142.

AVILÉS FERNÁNDEZ, Miguel. El siglo XVI en España: Cultura. In: Jerónimo Zurita. Su época y su escuela. Congreso Nacional. Ponencias y Comunicaciones. Zaragoza: Institución Fernando el Católico, Excma. Diputación Provincial de Zaragoza, 1983, p. 107-126.

BARÓ I QUERALT, Xavier. La historiografia catalana en el segle del Barroc (1585-1709). Tesi Doctoral. Departament d’Història Moderna de la Universitat de Barcelona. Barcelona, Desembre de 2005.

BELENGUER, E. Jaume I i el seu regnat. Lleida: Pagès editors, 2007.

BRIQUET, Charles M. Les filigranes: dictionnaire historique des marques du papier: dès leur apparition vers 1282 jusqu’en 1600. Amsterdam: The Paper Publications Society, 1968.

BURKE, Peter. Del Renacimiento a la Ilustración. In: Comprender el pasado. Una historia de la escritura y el pensamiento histórico (Aurell, Jaume; Balmaceda, Catalina; Burke, Peter; Soza, Felipe). Madrid: Ediciones Akal, 2013, p. 143-182.

CHENU, Marie-Dominique. Auctor, actor, autor. Archivum Latinitatis Medii Aevi, 3, 81-86, 1927.

CINGOLANI, S. M. Historia y mito del rey Jaime I de Aragón. Barcelona: Edicions 62, 2008.

DE LAS HERAS, José Luis. La idea de Europa en Carlos V. Cuadernos del Lazarillo. Revista literaria y cultural, 18, 50-56, 2000.

DURAN, Eulàlia. Sobre la mitificació dels orígens històrics nacionals catalans. Discurs llegit en la sessió inaugural del curs per Eulàlia Duran i Grau, membre de la secció Històrico-Arqueològica, Barcelona: Institut d’Estudis Catalans, 1991-1992, p. 7-17.

GARCIA SEMPERE, Marinela i WILKINSON, Alexander. La producció impresa en català dels ss. XV i XVI: observacions sobre la història de la impremta a través de l’estudi dels catàlegs. Caplletra, 51, 51-79, 2011.

GENÍS I MAS, Daniel. La “Historia de Cataluña” de Rafael de Cervera. Vol. I. Tesi Doctoral. Universitat de Girona. Institut de Llengua i Cultura Catalanes, 2012.

JUAN VIDAL, Josep. La defensa del reino de Mallorca en la época de Carlos V (1535-1558). In: Carlos V y la quiebra del humanismo político en Europa (1530-1558). Vol. I. Madrid: Sociedad Estatal para la Conmemoración de los Centenarios de Felipe II y Carlos V, 2001, p. 541-589.

MESTRE ZARAGOZA, Marina. El Imperio de Carlos V: el laboratorio político de la Europa moderna. Erytheis, 3, 69-93, 2008.

SIMON I TARRÉS, Antoni. Llengua i cultura a l’època del Renaixement i del Barroc. In: BALCELLS, Albert. Història de Catalunya. Barcelona: L’esfera dels llibres, 2009, p. 405-419.

SOLDEVILA, Ferran. Zurita com a historiador. In: SOLDEVILA, Ferran. Cronistes, joglars i poetes. A cura de Joaquim Molas i Josep Massot i Muntaner. Barcelona: Publicacions de l’Abadia de Montserrat, 1996, p. 145-197.

SPIEGEL, Gabrielle M. Romancing the Past: the Rise of Vernacular Prose Historiography in Thirteenth-Century France. Berkeley/Los Angeles/London: University of California Press, 1995.

TEEUWEN, Mariken. The Vocabulary of Intellectual Life in the Middle Ages. Turnhout: Brepols, 2003.

TRES, Joan. Introducció. In: DESPUIG, Cristòfol. Los col·loquis de la insigne ciutat de Tortosa. A cura de Joan Tres. Barcelona: Curial, 1996, p. 5-35.

VILLACAÑAS, J. L. Jaume I el Conquistador. Madrid: Espasa Calpe, 2004.

VIÑAZA, Conde de la. Los cronistas de Aragón. Edición facsimilar del texto original del 1905 con una introducción a cargo de María del Carmen Orcástegui Gros y Guillermo Redondo Veintemillas. Zaragoza: Cortes de Aragón, 1986.

WHITE, Hayden. Literary Theory and Historical Writing. In: Figural Realism. Studies in the Mimesis Effect. Baltimore/London: The Johns Hopkins University Press, 1999, p. 1-26.

Publicado
2021-04-16
Como Citar
Vianna, L. J. (2021). A recuperação do passado e a escrita da história: os significados históricos do ms. 9-4769 de la Biblioteca de la Real Academia de la Historia de Madrid (c. 1535-1553/1554). Dialogos, 25(1), 191-214. https://doi.org/10.4025/dialogos.v25i1.47941